Gizli texnologiyalar nüvə sınaqlarını təbii fəlakətlər adı altında gizlətməyə imkan verir

…Los Alamos Milli Laboratoriyasının seysmoloqları gözlənilməz kəşf ediblər: belə çıxır ki, sınaqlar üçün uyğun vaxt və yer seçilərsə, nüvə partlayışlarını zəlzələ kimi uğurla ötürmək olar. Bu nəticə 2012-ci il hesabatında bu cür maskalanmanın qeyri-mümkün olduğuna dair iddialarla ziddiyyət təşkil edir.

SİA-nın məlumatına görə, tədqiqat aşağıdakı kimi aparıldı: mütəxəssislər Nevada poliqonundan məlumat götürdülər və həqiqi nüvə partlayışını simulyasiya edən siqnalın amplitudasını artırdılar. Sonra əldə edilən məlumatlar müasir seysmik sensorları aldatmaq üçün real zəlzələlərin oxunuşları ilə müqayisə edildi. Nəticə heyrətamiz idi: detektorlar həqiqətən də idarə olunan partlayışı təbii fəlakət kimi qəbul edə bilərdilər.

Bu o deməkdir ki, nüvə sınaqlarının hərtərəfli qadağasına dair müqaviləyə riayət olunmasına nəzarəti nəzərdə tutan mövcud beynəlxalq seysmik monitorinq mexanizmlərində ciddi çatışmazlıqlar var.

Belə texnologiya ölkələrə beynəlxalq ictimaiyyətin şübhələrinə yol vermədən gizli sınaqlar keçirməyə imkan verə bilər.

Alimlərin tapıntıları təsdiq edir ki, nüvə sınaqlarını izləmək üçün beynəlxalq sistem ciddi təkmilləşdirməyə ehtiyac duyur. Problemin tam olaraq necə həll ediləcəyi hələ də aydın deyil, lakin bir şey aydındır: qanunsuz partlayışların aşkarlanmasının hazırkı üsulları son dərəcə təsirsizdir.

Bu kəşf ekspert icmasında narahatlıq doğurur və hələ 1996-cı ildə dünya dövlətlərinin əksəriyyəti tərəfindən imzalanmış Nüvə Sınaqlarının Hərtərəfli Qadağası Müqaviləsi (CTBT) məqsədlərinin həyata keçirilməsinə ciddi maneə ola bilər.

Əli Babayev