Siyasət

Xankəndidə keçirilmiş zirvə görüşü nə ilə yadda qaldı?


“Azərbaycan üçün İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatının (ECO) 17-ci sammitinə ev sahibliyi etmək mühüm strateji və siyasi əhəmiyyət daşıyır. Bu beynəlxalq tədbirin Xankəndidə – uzun illər işğal altında qalmış, lakin bu gün Azərbaycan Respublikasının suverenliyi altında sürətli şəkildə bərpa və inkişaf mərhələsinə qədəm qoymuş ərazilərində keçirilməsi ölkəmizin regional inteqrasiya prosesində artan rolunu bir daha nümayiş etdirir”. Bu sözləri SİA-ya açıqlamasında deputat Elman Nəsirov deyib.

Elman Nəsirov sözlərinə belə davam edib: “Qeyd etmək lazımdır ki, Azərbaycan bundan əvvəl də – 2006 və 2012-ci illərdə – mühüm beynəlxalq tədbirlərə ev sahibliyi etmişdir və hər iki tədbir paytaxt Bakı şəhərində baş tutmuşdur. Lakin bu dəfə söhbət yalnız coğrafi məkandan deyil, geosiyasi reallıqlardan və bərpa olunan torpaqlar üzərindən verilən beynəlxalq sülh və əməkdaşlıq mesajından gedir. Azərbaycanın işğaldan azad edilmiş torpaqlarında bu səviyyəli tədbirlərin keçirilməsi, həm də ölkənin öz suverenliyini tam şəkildə təmin etdiyinin və beynəlxalq tərəfdaşları ilə səmərəli əməkdaşlıq qurmağa hazır olduğunun göstəricisidir.

Xatırladaq ki, 2023-cü il oktyabrın 23-də Şuşa şəhərində ECO-nun Nazirlər Şurasının iclası, ondan əvvəl isə 2022-ci ilin iyulunda Türk Dövlətləri Təşkilatının ilk qeyri-rəsmi görüşü də məhz Şuşada keçirilmişdir. 2024-cü ilin mayında isə Azərbaycan, Türkiyə və Pakistan siyasi liderlərinin üçtərəfli görüşü Laçın şəhərində baş tutmuşdur. Bu ardıcıl görüşlər Azərbaycanın Cənubi Qafqazda aparıcı aktora çevrildiyini və bölgənin beynəlxalq siyasi xəritədə artan strateji əhəmiyyətini göstərir.

Otuz il ərzində tənəzzül və dağıntı şəraitində qalmış bu torpaqlar hazırda kompleks infrastruktur layihələri ilə yenidən qurulur. Tikilən beynəlxalq hava limanları, nəqliyyat infrastrukturu və müasir şəhərsalma layihələri bu əraziləri təkcə ölkədaxili deyil, həm də qlobal əməkdaşlıq mərkəzinə çevirir. Məhz bu səbəbdəndir ki, region artıq beynəlxalq tədbirlərin keçirildiyi məkana çevrilməkdədir.

Azərbaycan bu inkişafı təkcə öz daxili potensialına əsaslanaraq deyil, eyni zamanda ECO-nun və digər regional təşkilatların yanaşma və əməkdaşlıq modelləri əsasında həyata keçirir. Bu çərçivədə Ağdamda Gənclər Forumu, Laçında Qadınlar Forumu və Şuşada Biznes Forumu təşkil olunmuşdur. Bu təşəbbüslər yalnız iqtisadi və sosial canlanma baxımından deyil, həm də davamlı sülh, gender bərabərliyi və gənclərin regional inteqrasiyası kontekstində əhəmiyyətli addımlar kimi qiymətləndirilməlidir.

Azərbaycan bu tədbirlərlə bir daha sübut edir ki, öz ərazi bütövlüyünü və suverenliyini tam şəkildə bərpa etməklə yanaşı, bu torpaqlarda həyatın bərpası, beynəlxalq əməkdaşlığın möhkəmləndirilməsi və dayanıqlı inkişaf məqsədlərinin həyata keçirilməsi istiqamətində qətiyyətli siyasət yürüdür.

1967-ci ildə bölgədəki 65 məsciddən yalnız ikisi qismən salamat qalmışdı, digərləri isə ya tamamilə dağıdılmışdı, ya da təhqiramiz şəkildə başqa məqsədlər üçün istifadə olunurdu. Allahın evlərində — məscidlərdə — donuz və inək saxlanılırdı. Bu, təkcə Azərbaycana yox, bütün müsəlman aləminə qarşı açıq-aşkar hörmətsizlik idi. Bu gün isə həmin torpaqlardan dünyaya təkcə inkişaf deyil, həm də sülh və mənəviyyat mesajları göndərilir.

Azad olunmuş torpaqlar indi təkcə bərpa edilmir, həm də gələcəyə yönəlir. Qarabağ və Şərqi Zəngəzur artıq yaşıl enerji zonasına çevrilir. Bu ərazilərin enerji potensialı — bəli, yanlış oxumursunuz — 10 giqavat civarındadır. Böyük rəqəmdir. Bu torpaqlarda külək də var, günəş də, su da… və ən əsası, iradə var. Azərbaycanın iradəsi!

Hazırda Azərbaycan 12 ölkəyə qaz ixrac edir. Onların 10-u Avropa ölkəsidir, 8-i isə birbaşa Avropa İttifaqına üzvdür. Qazımız həm Türkiyəyə gedir, həm Gürcüstana. Biz sadəcə ixrac etmirik, biz etibarlılıq ixrac edirik. Biz tərəfdaşlıq ixrac edirik.

Rəqəmlərə baxsaq: 2024-cü ildə ölkəmizdə 50,3 milyard kubmetr qaz hasil olunub. Bunun yarısı — yəni 25,2 milyard kubmetrdən çoxu — ixraca yönəlib. Təxminən 13 milyard kubmetr Avropaya, 10 milyard Türkiyəyə, 2,4 milyard Gürcüstana gedir. Bu, real təsirdir, real gücdür.

Əsas qaz yataqlarımızdan biri — Şahdəniz — təkbaşına 27,8 milyard kubmetr hasilat verir. Müqayisə üçün deyək ki, Azəri-Çıraq-Günəşli blokunda bu rəqəm 13,3 milyard, Abşeron yatağında isə 1,5 milyard kubmetrə yaxındır. Ümumilikdə, Azərbaycanın təsdiqlənmiş qaz ehtiyatı 2,6 trilyon kubmetrdir. Bəli, bu qədər böyükdür.

Amma məsələ təkcə qazda, neftdə deyil. Məsələ odur ki, Qarabağda həyat qayıdır. İnsan qayıdır. Artıq 16 yaşayış məntəqəsinə köç baş verib, 50 minə yaxın insan doğma torpaqlarına dönüb. Bu proses təkcə evlərlə və yollarla ölçülmür. Bu, ruhun geri dönüşüdür.

Dövlət büdcəsindən bu məqsədlə böyük vəsait ayrılır. Təkcə 2021-ci ildə Qarabağın bərpasına 4 milyard manat, ümumilikdə isə indiyə qədər 23 milyard manatdan çox vəsait yönəldilib. Bu, sadəcə tikinti deyil. Bu, gələcəkdir.

Bütün bunları EKO təşkilatına üzv ölkələrin nümayəndələri də görür. Görürlər ki, Azərbaycan bu bölgədə təkcə enerji ixrac etməklə kifayətlənmir. Biz həm də bərpa edir, qurur, sabitlik yaradırıq. Biz torpağa həyat veririk. Və bu torpaqlar — zamanında dağıdılan, tapdanan, təhqir edilən bu torpaqlar — indi həm texnologiyanın, həm iradənin, həm də milli qürurun mərkəzinə çevrilir. Biz sadəcə torpağa qayıtmırıq. Biz gələcəyə doğru yol açırıq”.

Ayşən Vəli