Qadını kişidən daha möhkəm edən əsas “fövqəlgüclər”in adı çəkilib…
…Reproduktiv sistemin mürəkkəb quruluşuna və yüksək fizioloji stressə – menstruasiya, hamiləlik, doğuş, ana südü ilə qidalanma – qadın orqanizmi kişi orqanizminə nisbətən daha çox möhkəmlik və yaşamaq qabiliyyəti nümayiş etdirir.
SİA-nın məlumatına görə, CNN yazır ki, jurnalist Starr Vartan müasir elmi məlumatlara əsaslanan “The Stronger Sex” kitabında bu haqda danışır.
…Tarixən İrlandiyada qıtlıq, İslandiyada qızılca və ya Trinidadda köləlik kimi ən ağır şəraitdə qadınlar kişilərdən daha dözümlü olduqlarını sübut ediblər.
Bu, PNAS jurnalında dərc olunan demoqraf Virciniya Zarullinin araşdırması ilə təsdiqlənir: o, kütləvi ölümlərə məruz qalmış yeddi populyasiyanı araşdırıb və belə nəticəyə gəlib ki, qadınların həyatın bütün mərhələlərində – körpələrdən qocalara qədər sağ qalma ehtimalı daha yüksəkdir.
Hətta yeni doğulmuş qızların sağ qalma şansı oğlanlara nisbətən daha yüksək idi, baxmayaraq ki, yoxsul bölgələrdə qızlar çox vaxt daha az qida və tibbi yardım alırlar.
Bu fenomenin səbəbləri biologiyadadır.
Qadınlarda iki X xromosomu var (kişilərdəki XY dəstindən fərqli olaraq) və X xromosomunda immun sistemi ilə əlaqəli genlər də daxil olmaqla on qat daha çox gen var.
Bu, qadın orqanizminə infeksiyalarla mübarizə üçün daha müxtəlif və çevik alətlər dəsti verir.
Bundan əlavə, qadın orqanizmində üstünlük təşkil edən hormon olan estrogen həm anadangəlmə, həm də qazanılmış immun cavabı gücləndirir.
Qadınlar daha sürətli və daha dəqiq şəkildə antikor istehsal edir, immunitet yaddaşını daha uzun müddət saxlayır, infeksiyalara daha asan dözür və peyvəndlərə daha yaxşı cavab verir.
Hətta bakteriyalara qarşı əsas müdafiəçi olan neytrofillərin səviyyəsi onlarda adətən daha yüksək olur.
Güclü toxunulmazlığın da mənfi tərəfi var: qadınların otoimmün xəstəliklərdən əziyyət çəkmə ehtimalı daha çox bədən özünə hücum etməyə başlayanda olur.
Üstəlik, əgər bir qadın xəstəliyin öhdəsindən gəlsə, o, çox vaxt daha uzun yaşayır – lakin xroniki nəticələrlə, kişi bədənini öldürür.
Alimlərin başqa bir yeni kəşfi: qadının nazik bağırsağı, bir qayda olaraq, kişilərdən xeyli uzundur. Bu kəşf Şimali Karolina Dövlət Universitetinin amerikalı tədqiqatçıları tərəfindən edilib.
Daha uzun bağırsaq qadına qidadan daha çox qida çıxarmağa imkan verir, bu, hamiləlik və laktasiya dövründə xüsusilə vacibdir.
Müəlliflər “qadın tamponlama fərziyyəsinin” bu hissəsini – qadın orqanizminin təkamül yolu ilə stress altında yaşamaq üçün proqramlaşdırıldığı fikrini adlandırırlar.
Kişilərin nisbətən zəif dözümlülüyü testosteron hormonu ilə əlaqəli ola bilər.
Təcrübələr axtalanmış kişilərin toxunulmazlığını yaxşılaşdırdığını göstərib, lakin testosteron qadınlara verilirsə, daha da pisləşir.
Alimlər hesab edirlər ki, təbiət bununla da kişilərin reproduktiv strategiyasına “sərmayə qoyur” – aktiv, riskli, lakin qısamüddətli…
Mədəni səbəblər də var: kişilər daha çox siqaret çəkir, içki içir, təhlükəli peşələri seçirlər.
Bununla belə, kişi və qadınların təxminən eyni davrandığı cəmiyyətlərdə belə, gözlənilən ömür fərqi qadınların xeyrinə qalır. Bütün bunlar onu göstərir ki, ənənəvi tibb əsasən kişi orqanizminin tədqiqatlarına əsaslanaraq, cinslər arasında ən mühüm fərqləri nəzərə almır.
Qadın fiziologiyası, genetikası və immun sisteminin daha dərindən başa düşülməsi yalnız qadınlar üçün deyil, bütün əhali üçün daha yaxşı işləyəcək daha dəqiq və effektiv müalicə yanaşmalarının hazırlanmasına kömək edəcəkdir.
Əli Babayev
