Çərşənbə günü, iyulun 9-da Donald Tramp Ağ Evdə ABŞ və Afrika ölkələri arasında mini sammiti açacaq. ABŞ-ın Afrika qitəsinə ayırdığı xarici yardımın həcminin kəskin azalması fonunda belə bir tədbirin keçirilməsi sürpriz oldu. Liderləri Vaşinqtona dəvət edilən ölkələrin seçimi daha qeyri-adi idi. Bunlar Qabon, Qvineya-Bisau, Liberiya, Mavritaniya və Seneqaldır. Ağ Ev aydınlaşdırdı: sammit sammitə dəvət olunan ölkələrlə əməkdaşlıq üçün “kommersiya imkanlarını” müzakirə etmək üçün çağırılıb. Bu, vəziyyəti xeyli aydınlaşdırır.

2018-ci ilin əvvəlində ABŞ prezidenti kimi ilk müddətində Donald Tramp bir qrup qanunvericiyə Haiti, Salvador və bütün Afrikanın onun fikrincə “zibil dəlikləri” olduğunu söylədi. O vaxtdan bəri o, belə sərt dildən istifadə etməyib, lakin çətin ki, o vaxtdan bəri onun Afrika haqqında fikirləri yaxşılığa doğru çox dəyişib. Üstəlik, ikinci müddətində, “Birinci Amerika” konsepsiyasına uyğun olmayan xərcləri azaltmaq planının bir hissəsi olaraq, o, Birləşmiş Ştatların Afrikaya verdiyi xarici yardımın miqdarının azaldılmasını əmr etdi.

Eyni zamanda, ABŞ Dövlət Katibi Marko Rubionun ötən həftə açıqladığı kimi, Vaşinqton xarici yardımın “xeyriyyə” modelindən imtina edib, lakin “özlərinə kömək etmək bacarığı və istəyi” nümayiş etdirən ölkələrlə əməkdaşlıq edəcək.

Görünür, bu yeni siyasətin bir hissəsi kimi Tramp administrasiyası iyulun 9-11-də beş Afrika ölkəsi ilə sammit keçirməyi qərara alıb. “Prezident Tramp hesab edir ki, Afrika ölkələri həm Amerika xalqına, həm də afrikalı tərəfdaşlarımıza fayda verən inanılmaz kommersiya imkanları təklif edir” deyən Ağ Ev rəsmisi Vaşinqtonun bu görüşü təşkil etmək qərarının səbəbini açıqlayıb.

Bununla belə, Tramp administrasiyasının ölkə seçimi bir çox müşahidəçi üçün çox qeyri-adi göründü. Qabon, Qvineya-Bisau, Liberiya, Mavritaniya və Seneqalın, yəni Afrika qitəsinin ən nüfuzlu oyunçularından uzaq və Seneqal istisna olmaqla, iqtisadi imkanları baxımından çox təvazökar olan liderləri Vaşinqtona dəvət etdilər.

Yeri gəlmişkən, bu, Afrikanın ən sıx məskunlaşdığı ölkə və hazırda Qərbi Afrika Dövlətlərinin İqtisadi Birliyinə sədrlik edən qitənin ən böyük iqtisadiyyatlarından biri olan Nigeriyaya ən çox zərər vurdu. “Bir vaxtlar Afrikanın diplomatik kompası – regional konsensusa və qlobal danışıqlara əhəmiyyət verən ölkə – Nigeriya indi ikinci plana keçib. Məhəl qoyulmur. Bir kənara qoyulmuş. Təsirdən məhrumdur. Başqaları Afrikanın gələcəyi ilə bağlı danışıqlar aparmağa çağırıldığı halda, Nigeriya heç otaqda belə deyil”, – Nigeriyanın keçmiş vitse-prezidenti Atiku Abubakar ştatların verdiyi xəbərdə bildirib. Lakin bu qınaq ABŞ prezidentinə deyil, rəqibinin fikrincə, Abucanın Vaşinqtonla münasibətlərini belə acınacaqlı vəziyyətə gətirən Nigeriyanın hazırkı lideri Bole Əhməd Tinubuya ünvanlanıb.

Bu arada, yaxından tədqiq edildikdə, ABŞ administrasiyasının təyin olunmuş beş ölkəyə marağı tamamilə başa düşüləndir: onların hamısının əhəmiyyətli və işlənilməmiş təbii ehtiyat ehtiyatları var.

Qabon neft, manqan, uran, dəmir filizi, qızıl və nadir torpaq elementləri ilə zəngindir, Seneqal da qızıl, fosfatlar, dəmir filizi və nadir torpaq mineralları, eləcə də neft və qaz yataqlarına malikdir. Qvineya-Bisau və Mavritaniya oxşar təbii sərvətlər siyahısı ilə öyünə bilər, Liberiya isə əhəmiyyətli dərəcədə manqan və qızıl ehtiyatlarına malikdir, bundan əlavə ölkədə almaz yataqları bu yaxınlarda aşkar edilmişdir.

Birləşmiş Ştatların bu beşlikdə biznes marağı inkişaf etdirdiyi versiyası ABŞ-ın Qvineyadakı keçmiş səfiri, hazırda dövlət katibinin Afrika məsələləri üzrə köməkçisi olan Troy Fitrelin bəyanatı ilə kifayət qədər uyğundur. May ayında o, ABŞ-ın Afrika qitəsindəki yeni planının bir hissəsi olaraq, bundan sonra oradakı bütün Amerika səfirlərinin bağladıqları kommersiya müqavilələri əsasında qiymətləndiriləcəyini açıqladı.

Trampın bəzi Afrika ölkələrinə hazırkı diqqətinin onların təbii sərvətləri ilə birbaşa əlaqəli olduğunun başqa bir göstəricisi ABŞ-ın Konqo Demokratik Respublikası ilə Ruanda arasında sülh sazişinin bağlanmasında vasitəçilik etməsinin son hekayəsində də görünür. Çoxsaylı məlumatlara görə, Vaşinqtonun döyüşən tərəfləri barışdırmaq qərarı Kinşasa hakimiyyətinin Kiqali ilə danışıqlarda kömək müqabilində amerikalılara onun qlobal elektronika sənayesi üçün həyati əhəmiyyət kəsb edən zəngin mineral ehtiyatlarına güzəştli giriş vəd etməsindən sonra verilib.

ABŞ-ın Qabon, Qvineya-Bisau, Liberiya, Mavritaniya və Seneqala marağı başqa halla izah oluna bilər. Mavritaniyalı beynəlxalq məsləhətçi Zakaria Ould Amar Qərb nəşrinə deyib: “Bu beş ölkə illər ərzində on minlərlə insanı ABŞ-Meksika sərhədinə göndərən qaçqın və miqrant marşrutları üzərindədir. Beynəlxalq narkotik marşrutları da bu bölgədən keçir… Miqrasiya və narkotik marşrutlarına nəzarət Donald Trampı həqiqətən maraqlandırır”.

Donald Tramp niyə Afrikadan gələn ağ qaçqınları qəbul edir

Ötən ay qeyri-qanuni miqrasiyaya qarşı mübarizə çərçivəsində Donald Tramp 12 ölkə vətəndaşlarının ABŞ-a səyahətinə qismən və ya tam qadağa qoyulmasını əmr edib. Və tezliklə məlum oldu ki, Birləşmiş Ştatlar daha 36 ölkənin, o cümlədən 25 Afrika ölkəsinin, o cümlədən liderlərini ABŞ prezidentinin bu çərşənbə günü, iyulun 9-da Ağ Evdə qəbul edəcəyi ölkələrin vətəndaşlarının ölkəyə girişini məhdudlaşdıra bilər. Bu fonda çox güman ki, ikinci, heç də az vacib olmayan müzakirə mövzusu təhlükəsizlik və qeyri-qanuni miqrasiya məsələləri olacaq.

Hazırkı mini sammitin Donald Tramp administrasiyasının sentyabrda keçirəcəyi gözlənilən ABŞ-Afrika sammitinin bir növ proloqu olacağı gözlənilir.

V.VƏLİYEV