Fransa prezidenti Qrenlandiyanı və dünya okeanlarını “xilas” edir

Fransa prezidenti Emmanuel Makron dərin dənizin inkişafı və Qrenlandiyanın ABŞ-a birləşdirilməsinin əleyhinə çıxış edib və Şimali Atlantika və Arktikanın təhlükəsizlik məsələlərinin həllində Parisin rolunu artıracağını vəd edib. Fransa liderinin gurultulu bəyanatları iyunun 9-dan 13-dək Fransanın sədrliyi ilə Nitsa şəhərində keçirilən və 50-dən çox dövlət və hökumət başçısının iştirak etdiyi BMT-nin okeanlar üzrə üçüncü beynəlxalq konfransında səsləndirilib. Okean sammiti başa çatdıqdan sonra prezident Makron prezident Trampın iddialarına qarşı mübarizədə onu dəstəkləmək üçün iyunun 15-də Qrenlandiyaya səfər edən ilk xarici lider olacaq.

BMT-nin Baş katibi Antonio Quterreş və 50-dən çox dövlət və hökumət başçılarının iştirak etdiyi BMT-nin Okean Konfransı (UNOC 3) Dünya Okeanının qorunması üçün qlobal kampaniyaya çevrilmək niyyətindədir. Fransanın sədrliyi ilə Nitsadakı Kot d’Azurda keçirilir. “Okean bizim ən böyük ümumi sərvətimizdir, lakin biz onu məhv edirik. Əgər kursu dəyişməsək, dəniz səviyyəsinin qalxması deltaları su basacaq, sahil zonalarını məhv edəcək və hətta bir çox adaların mövcudluğuna təhlükə yaradacaq. Sağlam okean olmadan sağlam planet də ola bilməz”, – Antonio Quterreş forum iştirakçılarına müraciət edib.

Konfransın açılışında çıxış edən Fransa prezidenti Emmanuel Makron ekoloji və geosiyasi məsələləri birləşdirərək okean mövzusuna daha da dərindən girib və yol boyu ABŞ prezidenti Donald Trampa üstüörtülü çağırış atıb. “Dərin dənizi inkişaf etdirməyək, ekosistemimizi qoruyaq. Çünki bundan sonra nə baş verə biləcəyini bilmirik, çünki orada çox vacib karbon ehtiyatları var, çünki orada hələ heç kimin kəşf etmədiyi orqanizm növləri var. Bu mübarizə hamımız üçün həyati əhəmiyyət kəsb edir. Mən qəti şəkildə deyirəm: Qrenlandiya, dəniz və yüksək dənizlər kimi, dəniz anbarı kimi satılmır”, Makron xəbərdarlıq edib.

Nitsada keçirilən forum çərçivəsində keçirilən mətbuat konfransında çıxış edən Fransa prezidenti 2026-cı il yanvarın 1-dən qüvvəyə minməsi nəzərdə tutulan BMT-nin Qlobal Okean Müqaviləsinin dünya dövlətləri tərəfindən ratifikasiyasının onun rəhbərliyi altında necə getdiyindən danışıb. “Hazırda bizim 55 ratifikasiya sənədimiz, konkret tarixlə 15-ə yaxın ratifikasiya etmək niyyətimiz var və ilin sonuna kimi daha 15 ölkə bunu etmək niyyətindədir. Beləliklə, BMT Baş Assambleyasının sentyabrda keçiriləcək 80-ci sessiyasına qədər ən azı 60 zəruri ratifikasiya sənədi BMT-yə təqdim olunacaq ki, bu da bizə qüvvəyə minən konvensiyanın qüvvəyə minməsinə imkan verəcək”, – Fransa lideri Nitsada keçirdiyi mətbuat konfransında bildirib.

BMT-nin Okean Konfransının ilk günündə əsas hadisələrindən biri prezident Makron və Çinin vitse-prezidenti Han Zheng arasında görüş olub. Okean mövzusunu dəyişən yüksək çinli qonaq Fransanı “strateji muxtariyyət axtarışında” tərifləyib. Bununla o, ABŞ-da prezident Tramp hakimiyyətə gəldikdən sonra Avropanın qeyri-rəsmi lideri olmaq ambisiyalarını dəfələrlə bəyan etmiş prezident Makronla bərabər oynayıb.

Prezident Makron BMT-nin Okean Konfransından sonra Avropa suverenliyinin gücləndirilməsi və Fransanın beynəlxalq rolunun artırılması məsələsini həll etmək üçün Qrenlandiyaya səfər edəcək. Makronun Danimarka krallığının bir hissəsi olan, lakin geniş muxtariyyətə malik adaya iyunun 15-nə planlaşdırılan səfərini elan edən Yelisey sarayı Fransa prezidentinin “ABŞ prezidentinin onu ilhaq etməklə hədələməsindən” sonra Qrenlandiyaya səfər edən ilk xarici lider olacağını qeyd edib.

Səfər proqramına prezident Makron və Qrenlandiya hökumətinin başçısı Yens-Frederik Nilsen və Danimarkanın baş naziri Mette Frederiksen arasında Şimali Atlantika və Arktikada təhlükəsizlik, eləcə də iqtisadi inkişaf, iqlim dəyişikliyi və enerji məsələləri üzrə danışıqlar daxildir. Baş nazir Frederiksen Makronun səfəri ərəfəsində deyib: “Son ayların çətin xarici siyasət vəziyyətində Qrenlandiya və Danimarkaya böyük beynəlxalq dəstəyi hiss etmək sevindiricidir: “Prezident Makronun Qrenlandiyaya gözlənilən səfəri Avropa birliyinin daha bir konkret əlamətidir”.

Prezident Trampın Qrenlandiyanın ABŞ-ın tərkibinə daxil olması barədə bəyanatlarından sonra prezident Makron dəfələrlə Ağ Ev rəhbərinin ünvanına qızışdırıcı ifadələr işlədib, “adanın ələ keçirilməsi” planlarına mənfi münasibət bildirib.

ABŞ-ın adanı almaq cəhdlərinə Qrenlandiya necə cavab verdi?

Bu ilin aprelində Fransa və Danimarka strateji tərəfdaşlıq sazişi, eləcə də “Mistral” raketlərinin Kopenhagenə ötürülməsinə dair saziş imzalayıb. Bundan əvvəl Fransanın xarici işlər naziri Jan-Noel Barrot ölkəsinin Danimarka ilə regionda təhlükəsizliyi təmin etmək üçün Qrenlandiyaya qoşun yeritmək imkanını müzakirə etdiyini bildirmişdi. Bundan əlavə, iyunun əvvəlində Qrenlandiya hökuməti Danimarkanın F-16 qırıcıları, EH-101 helikopterləri və hərbi freqat yerləşdirməklə bu yay adadakı hərbi mövcudluğunu gücləndirəcəyini açıqlamışdı.

Prezident Makronun Şimali Atlantika və Arktikada qlobal problemlərin və təhlükəsizlik məsələlərinin həllinə dönüşü Almaniyanın yeni kansleri Frederik Merzin ön plana çıxdığı, onu fəal dəstəklədiyi və Kiyevə hərbi yardımı artırdığı Ukraynadakı rolunun nəzərəçarpacaq dərəcədə azalması fonunda baş verir.

Prezident Makron və Böyük Britaniyanın baş naziri Key Starmerin Ukraynaya hərbi kontingent göndərmək üçün Avropa dövlətləri əsasında “istəklilər koalisiyası” yaratmaqla bağlı birgə təşəbbüsü bu gün praktiki olaraq puça çıxıb. Financial Times qəzetinin mayın sonunda avropalı rəsmiyə istinadən yazdığı kimi, bu təklif ABŞ rəhbərliyindən razılıq almadıqdan sonra mənasını itirib. Ukrayna istiqamətində yanlış atəş, görünür, Arktikada prezident Trampa asimmetrik cavab vermək və özünü Dünya Okeanının xilaskarı kimi təqdim etmək qərarına gələn prezident Makronu utandırmayıb.

Avropanı və dünyanı yenidən təşkil edən prezident Makron BMT-nin okeanlar üzrə həmin beynəlxalq konfransında Fransadakı daxili siyasi vəziyyətlə bağlı yeni bəyanatla çıxış edib. Makronun sözlərinə görə, o, parlamentin növbəti dəfə buraxılmasını istəmir, lakin müxalifətin onun işinə “əngəl törədəcəyi” təqdirdə yenidən bu tədbirə əl atacağını istisna etmir. “İstərdim ki, yeni buraxılma olmasın. Amma özümü konstitusion səlahiyyətlərimdən məhrum etmək vərdişim deyil. Çünki siyasi partiyalar özlərini məsuliyyətsiz aparsalar, mən yenidən konstitusiyaya əl atmalı olacağım vəziyyətə düşə bilərəm”, – Fransa lideri hədələyib.

Keçən ilin yayında partiyasının Avropa Parlamenti seçkilərindəki uğursuzluğundan sonra Emmanuel Makron Milli Assambleyanın buraxıldığını və növbədənkənar seçkilərin keçiriləcəyini açıqlamışdı. Nəticədə heç bir siyasi qüvvə yeni hökuməti formalaşdırmaq üçün səs çoxluğu əldə edə bilmədi. Nəticədə 2024-cü ildə Fransada dörd baş nazir dəyişib ki, bu da ölkə üçün tarixi rekorddur.

V.VƏLİYEV