Azərbaycandakı çimərliklər əsasən Xəzər dənizi sahilində yerləşir və yay aylarında həm yerli əhali, həm də turistlər üçün istirahət mərkəzi kimi geniş istifadə olunur.

SİA mövzu ilə bağlı araşdırma aparıb.

Əsas bölgələr və çimərlik istiqamətləri

Azərbaycanda çimərliklər əsasən Bakı və Abşeron yarımadası, eləcə də Sumqayıt, Lənkəran, Astara və Xaçmaz bölgələrində yerləşir:

1. Bakı və Abşeron:

• Bilgəh – təmiz suyu və sakitliyi ilə seçilir.

• Novxanı – ən çox ziyarət edilən, geniş çimərlik zolağına malik ərazidir.

• Pirşağı – tarixən məşhur istirahət zonasına çevrilib.

• Şüvəlan, Buzovna, Mərdəkan – ailəvi istirahət üçün uyğundur.

• Şıx və Türkan – daha çox kütləvi və gənclər tərəfindən seçilir.

• Zuğulba – ictimai və ödənişli hissələrə bölünür, yaxşı təşkil olunmuşdur.

2. Sumqayıt – şəhər sakinləri üçün əlçatan, lakin bəzi yerlərdə çirklənmə ilə bağlı narazılıqlar mövcuddur.

3. Xaçmaz – Nabran və Dalğalı – meşə ilə sahilin birləşdiyi bölgə, turizm üçün çox əlverişlidir.

4. Lənkəran, Astara – cənubda yerləşən bu bölgələrdə təbii, az dəyişdirilmiş çimərliklər var.

Çimərlik növləri

• İctimai (pulsuz) çimərliklər – dövlət nəzarətində olan vətəndaşlar üçün açıq ərazilərdir. Təhlükəsizlik, təmizlik və xidmət səviyyəsi bəzən fərqlənə bilər.

• Ödənişli çimərliklər (kommersiya) – xüsusi şəxslər və ya şirkətlər tərəfindən idarə olunur. Giriş haqqı müqabilində əlavə xidmətlər (duş, şezlonq, kafe, wi-fi və s.) təklif olunur.

• Qeyri-rəsmi çimərliklər – bəzi ərazilərdə insanlar dəniz kənarına çıxsa da, oralar rəsmi çimərlik hesab edilmir və təhlükəsizlik tədbirləri zəif olur.

Təhlükəsizlik və nəzarət

• Fövqəladə Hallar Nazirliyi (FHN) tərəfindən rəsmi çimərliklərdə xilasedicilər fəaliyyət göstərir.

• Rəsmi çimərliklərdə nişanlama, dərinlik göstəriciləri, xəbərdaredici lövhələr olur.

• Qeyri-rəsmi çimərliklərdə isə suya girmək təhlükəlidir, çünki xilasedici və tibbi xidmət mövcud olmur.

Ekoloji vəziyyət

• Bəzi sahil zonalarında çirklənmə problemi müşahidə olunur – xüsusilə plastik tullantılar, kanalizasiya suları, və nəzarətsiz tullantılar.

• Dövlət Ekoloji Təhlükəsizlik Xidməti mütəmadi monitorinqlər aparır, lakin bəzi çimərliklərdə təmizliklə bağlı problemlər qalmaqdadır.

• Qeyri-qanuni tikililər və sənaye tullantıları da müəyyən sahələrdə dənizin çirklənməsinə səbəb olur.

İqlim və mövsüm

• Çimərlik mövsümü Azərbaycanda adətən iyun ayının ortasından sentyabr ayının əvvəlinədək davam edir.

• Havanın temperaturu yayda 30–38°C, dəniz suyunun temperaturu isə 22–28°C arasında dəyişir.

Son illərdə aparılan işlər

• İctimai çimərliklərin yaradılması təşəbbüsü (Bakı şəhərində bir neçə sahədə).

• Təmizlik və maarifləndirmə aksiyaları, xüsusən könüllülər tərəfindən.

• Sualtı yoxlamalar və sahil zonalarının təhlükəsizliklə təmin edilməsi.

• İnfrastrukturun təkmilləşdirilməsi – duşlar, soyunma kabinələri, tullantı qutuları.

Azərbaycanda Xəzər dənizi sahilində yerləşən çimərliklərin ekoloji vəziyyəti müxtəlifdir. Bəzi çimərliklər təmizliyi, təhlükəsizliyi və infrastrukturu ilə seçilirsə, bəziləri tullantılar, çirkab suları və nəzarətsizlik səbəbilə çirkli və riskli zona hesab olunur. Aşağıda ən təmiz və ən çirkli çimərliklərə dair ümumi rəy və müşahidələrə əsaslanan siyahını təqdim edirəm:

Ən təmiz çimərliklər (2024-cü ilin müşahidələrinə əsasən)

Bu çimərliklərdə:

• Su keyfiyyəti qənaətbəxşdir.

• Təmizlik və sanitariya xidmətləri mövcuddur.

• FHN tərəfindən nəzarət olunur.

• Tullantıların idarə olunması həyata keçirilir.

Ən çirkli çimərliklər

Bu çimərliklərdə:

• Sənaye və məişət tullantıları mövcuddur.

• Çirkab suların axıdılması halları müşahidə edilir.

• Təmizlik işləri ya aparılmır, ya da qeyri-müntəzəmdir.

• Su analizlərində normadan artıq bakterioloji çirklənmə qeydə alınıb.

Rəsmi qurumların (2023–2024) hesabatlarından məqamlar:

• Dövlət Ekoloji Təhlükəsizlik Xidməti (DETX) və FHN tərəfindən 70-dən çox çimərlikdə monitorinqlər aparılıb.

• Təxminən 20-ə yaxın ərazidə su nümunələri normadan artıq çirklənmiş hesab olunub.

• Qeyri-rəsmi, nəzarətsiz çimərliklərdə boğulma və infeksiya riski daha yüksəkdir.

FHN-nin Kiçikhəcmli Gəmilərə Nəzarət və Sularda Xilasetmə Dövlət Xidmətinin İctimaiyyətlə əlaqələr və təbliğat şöbəsinin rəisi, daxili xidmət polkovnik-leytenantı Akşin Əlili: “Yay çimərlik mövsümünə hazırlıq çərçivəsində Azərbaycan Respublikasının Fövqəladə Hallar Nazirliyi tərəfindən bir sıra zəruri təhlükəsizlik tədbirləri həyata keçirilmişdir. Belə ki, cari ilin may ayından başlayaraq müvafiq nazirliklər, yerli icra hakimiyyətləri, həmçinin “Suda xilasetmə Dövlət Xidməti” tərəfindən sahilyanı ərazilərdə monitorinqlər aparılmışdır. Monitorinqlər zamanı çimərlik operatorlarına (yəni çimərlik sahibkarlarına) təhlükəsizlik qaydaları ilə bağlı xüsusi bildirişlər təqdim edilmiş, istifadəyə yararsız və potensial təhlükəli ərazilər müəyyənləşdirilərək müvafiq nişanlar yerləşdirilmişdir.

Nazirliyin nəzarətində olan ictimai çimərliklərdə, o cümlədən İDEA İctimai Birliyinin təşəbbüsü ilə yaradılmış çimərliklərdə dalğıclar vasitəsilə sualtı baxış və təmizləmə işləri aparılmış, vətəndaşların məlumatlandırılması məqsədilə maarifləndirici lövhələr quraşdırılmışdır. Xidmətin balansında olan xilasedici texnika və avadanlıqlar (dalğıc axtarış sistemləri daxil olmaqla) tam işlək vəziyyətə gətirilmişdir. FHN tərəfindən çimərlik mövsümünün başlanğıcı olan 15 iyun tarixindən etibarən gücləndirilmiş iş rejiminə keçilmişdir.

Fövqəladə Hallar Nazirliyinin “Kiçik həcmli gəmilərə nəzarət və onların xilasedilməsi Dövlət Xidməti” təkcə Abşeron yarımadasında deyil, həmçinin ölkənin digər bölgələrində – Şimal, Cənub, Muğan bölgələri, Neftçala, Bilgəh, Soğanlıq, Kür sahili (Yevlax rayonu), Şirvan və Sabirabad ərazilərində də dövlət nəzarəti altında olan çimərliklərdə təhlükəsizlik tədbirlərini həyata keçirir. Nazirliyin əməkdaşları həmin çimərliklərdə fəaliyyət göstərir və vətəndaşların suda təhlükəsizliyini təmin edir.

Eyni zamanda qeyd edilməlidir ki, FHN-in çimərliklərin təşkili və idarə olunması üzrə səlahiyyəti yoxdur. Nazirliyin funksiyası yalnız dövlət nəzarətində olan ictimai çimərliklərdə əhalinin təhlükəsizliyinin təmin olunmasından ibarətdir. Ölkə üzrə monitorinqlər nəticəsində 75 ictimai çimərlikdə nazirlik tərəfindən mütəmadi fəaliyyət göstərilir.

Maarifləndirmə istiqamətində isə nazirlik tərəfindən il ərzində davamlı olaraq əhali ilə iş aparılır. Təhsil müəssisələrində, uşaq bağçalarında, səhiyyə ocaqlarında, ictimai yerlərdə suda təhlükəsizlik qaydaları, fövqəladə hallarda davranış, eləcə də yanğın təhlükəsizliyi ilə bağlı maarifləndirici tədbirlər həyata keçirilir. Bundan əlavə, nazirlik nəzarətində olan çimərliklərdə azərbaycan və ingilis dillərində hazırlanmış 11 adda maarifləndirici lövhələr quraşdırılıb. Bu lövhələrdə təhlükəli ərazilər barədə xəbərdarlıq, uşaqları nəzarətsiz buraxmamaq, sərxoş vəziyyətdə suya girməmək, məhdudlaşdırıcı nişanlara əməl etmək və xilasedicilərin tələblərinə riayət olunması ilə bağlı maarifləndirici məzmun yer alır.

Yay mövsümündə əhalinin çimərliklərə axınının artması təhlükəsizlik tədbirlərinin gücləndirilməsini zəruri edir. Fövqəladə Hallar Nazirliyinin (FHN) “Suda Xilasetmə Dövlət Xidməti” bu istiqamətdə həm profilaktik, həm operativ, həm də maarifləndirici fəaliyyətləri ilə seçilir.

Nazirlik təkcə nəzarətində olan ictimai çimərliklərdə deyil, sahilyanı ərazilərə hərəkət edən marşrut avtobuslarında da maarifləndirmə işlərini davam etdirir. Avtobuslara təhlükəsizlik qaydalarını əks etdirən stikerlər yapışdırılıb və bu təşəbbüs Azərbaycan Yerüstü Nəqliyyat Agentliyi ilə əməkdaşlıq çərçivəsində həyata keçirilib.

Statistik məlumatlara görə, ötən il 156 nəfər, cari ilin ilk dövründə isə 10 nəfər boğulma təhlükəsi zamanı FHN xilasediciləri tərəfindən xilas edilib. Nazirliyin nəzarətində olan çimərliklərdə isə bu günə qədər ölüm faktı qeydə alınmayıb. Bu rəqəmlər çimərlik seçimində dövlət nəzarətində olan ərazilərə üstünlük verilməsinin vacibliyini göstərir. Belə ki, əgər çimərlikdə xilasedici heyət, xilasetmə texnikası və müvafiq nişanlamalar yoxdursa, bu ərazi təhlükəli hesab olunmalı və istifadədən çəkinilməlidir.

112 qaynar xəttinə daxil olan hər bir çağırış dərhal qiymətləndirilir və dalğıc-axtarış qrupları hadisə yerinə cəlb olunur. Lakin unudulmamalıdır ki, xilasetmə əməliyyatlarında saniyələr belə həyati əhəmiyyət daşıyır. Bu səbəbdən valideynlərə çağırış edilir ki, övladlarını nəzarətsiz, qeyri-rəsmi çimərlik ərazilərinə buraxmasınlar.

Xüsusilə regionlarda suvarma kanalları, çaylar, süni göllər, su anbarları və su arxlarında çimmək halları müşahidə olunur. Bu obyektlər sürətli axın, zəif görünmə və dərinlik kimi təhlükəli xüsusiyyətlərə malik olduğundan son bir ayda 12 nəfərin bu cür yerlərdə həyatını itirdiyi qeyd olunur.

Havanın və küləyin vəziyyəti də çimərlikdə təhlükəsizlik üçün önəmlidir. Belə ki, küləyin sürəti saniyədə 10 metrdən artıq olduqda, yaxud hava qaraldıqdan sonra suya daxil olmaq təhlükəlidir. Xüsusi qeyd edilməlidir ki, 13 yaşadək uşaqlar yalnız valideyn nəzarəti ilə çimərlikdən istifadə etməlidirlər.

Eyni zamanda sərxoş halda suya girmək, təhlükəsizlik nişanlarını pozmaq, suda kobud hərəkətlər etmək, balıq tutmaq və digər qeyri-qanuni fəaliyyətlər suda boğulma riskini artırır.

Yekunda isə vətəndaşlara çağırış olunur ki, istənilən fövqəladə hal baş verdikdə dərhal 112 nömrəsi ilə əlaqə saxlasınlar və unutmasınlar: qaydalar yalnız qanun deyil, həm də vicdan məsələsidir”.

Ekoloq Jurnalistlər Birliyinin sədri, jurnalist-ekoloq Cəmşid Bəxtiyar: “Plastik tullantıların dənizə atılmasının qarşısının alınması üçün ilk növbədə Xəzər dənizinə birbaşa axıdılan tullantı sularına nəzarət gücləndirilməlidir. Bu problem təkcə plastik tullantılarla məhdudlaşmır. Ümumiyyətlə, çirkab və tullantı sularının təmizlənmədən dənizə axıdılması ətraf mühitin ciddi çirklənməsinə səbəb olur. Vaxtaşırı bu istiqamətdə tədbirlər görülsə də, problem hələ də aktuallığını qoruyur.

Məsələn, bulvar istiqamətində əvvəllər dənizə axıdılan dörd əsas çıxış mövcud idi. Onların qarşısı müəyyən dərəcədə alınsa da, bu tədbirlər yetərli olmadı. Bu çıxışlar bağlandıqdan sonra güclü yağışlar nəticəsində sahil ərazilərində subasma hallarına rast gəlinmişdir, çünki həmin kanallar həm də yağış sularının axıdılması üçün istifadə edilirdi. Təəssüf ki, bu dəyişikliklər nəticəsində Xəzərə axıdılan çirkab sularının həcmi tam şəkildə azalmayıb.

Problemin effektiv həlli üçün həm infrastruktur səviyyəsində ciddi tədbirlərin görülməsi, həm də ictimai şüurun artırılması vacibdir. Vətəndaşların maarifləndirilməsi ilə yanaşı, onların bu prosesə könüllü və maraqlı şəkildə cəlb olunması təşviq edilməlidir. Məsələn, plastik tullantıların toplanması və təkrar emal üçün qəbul məntəqələrinin yaradılması, bu tullantıların dəyərindən daha yüksək qiymətlə geri alınması təşəbbüsü insanların bu sahədə aktiv iştirakına səbəb ola bilər. Belə tədbirlər sayəsində həm ətraf mühitin çirklənməsinin qarşısı alınar, həm də əhali üçün əlavə gəlir mənbəyi yaranar. Bu, təkcə ölkəmizdə deyil, beynəlxalq səviyyədə də tətbiq olunan və səmərəli nəticələr verən praktikadır.

Qeyd edilməlidir ki, bu kimi layihələrin həyata keçirilməsi üçün vətəndaş cəmiyyəti institutlarının təşəbbüsləri əhəmiyyətlidir. Məsələn, Ekoloji Jurnalistlər Birliyi olaraq bu sahədə daim təşəbbüslər irəli sürülür və müxtəlif layihələr üzərində iş aparılır. Lakin belə layihələrin icrası birbaşa maliyyə resurslarından, xüsusilə də donor təşkilatların qrant dəstəyindən asılıdır. Təəssüf ki, bu istiqamətdə ciddi maneələr və çətinliklər mövcuddur.

Sonda qeyd edilməlidir ki, dəniz mühitinin qorunması üzrə hansı layihələrin və proqramların dövlət səviyyəsində planlaşdırıldığını, onların icra vəziyyətini və məsul qurumları bilavasitə müvafiq dövlət qurumlarından öyrənmək məqsədəuyğundur”.

Mövzu ilə bağlı sakinlərin rəylərini də öyrəndik:

Şəhər sakini Paşa Məmmədov: “Hər yay dostlarla dənizə getmək adətimizdir, amma son illərdə sahilboyu ərazilərin zibillərlə dolu olması çox narahat edir. Çimərlikdən sonra ayaqlarımıza yapışan plastik və sellofanlar evə kimi bizi izləyir. Hesab edirəm ki, həm yerli bələdiyyələr, həm də insanlar daha məsuliyyətli olmalıdır.”

Şəhər sakini Maxruq Hacıyeva: “Ailəm ilə Xəzər sahilinə istirahətə getmişdik. Sahildə çoxlu plastik butulkalar, yemək qabları vardı. Uşaqlar rahat oynaya bilmədilər. Gözəllik var, amma baxımsızlıq hər şeyi korlayır”.

Şəhər sakini Nahid Məmmədov: “Bəzi çimərliklər pulludur, amma yenə də təmizlik problemi var. Pullu çimərlikdə belə duş kabinələri bərbad vəziyyətdə idi. Qaydalara riayət olunmur, ətrafı zibilləyənlərə qarşı nəzarət yoxdur. Məncə, cərimələr tətbiq edilməlidir”.

Şəhər sakini Ramin Sadıxov: “Problem təkcə vətəndaşların məsuliyyətsizliyi deyil. Bir çox çimərliklərdə zibil qutusu ümumiyyətlə yoxdur. Quraşdırılsa belə, bəzən boşaldılmır. Dövlət orqanları bu məsələyə ciddi yanaşmalıdır”.

Şəhər sakini Aliyə Qarayeva: “Əslində çimərlik çirkliliyinin arxasında sistemsizlik dayanır. Tullantıların çeşidlənməsi yoxdur, plastiklər təkrar emala yönəldilmir. Maarifləndirmə tədbirləri azdır. Gənclər arasında ekoloji təşəbbüslər artırılsa, müsbət nəticə ola bilər”.

Aidə Qədiməliyeva: “Bu yay Bilgəh çimərliyinə getdik, bizi təəccübləndirən sahilin təmizliyi oldu. Zibil qutuları kifayət qədər idi, sahil boyu mühafizəçilər də görünürdü. Hiss olunurdu ki, təşkilatçılar əraziyə nəzarət edirlər. Belə müsbət dəyişiklikləri görmək sevindiricidir”.

Vəli Qarayev: “Keçən il Şıx çimərliyində vəziyyətlə bu ilki vəziyyəti müqayisə etsək, böyük fərq var. Artıq nəzarət hiss olunur. Su təmizdir, sahildə təhlükəsizlik işçiləri var və hətta uşaqlar üçün ayrıca zona da ayrılıb. Ailəlikcə istirahət üçün əlverişli məkandır”.

Nəqliyyatında Polis İdarəsi) dəniz tullantıları və çirkləndirməyə qarşı gördüyü əsas tədbirlərlə bağlı rəsmi statistika və icmal məlumatlar təqdim olunur:

DİN tərəfindən həyata keçirilən tədbirlər

• 2022-ci ilin ilk dövründə DİN və ETSN birgə Xəzər dənizinin sahilboyu və çimərlik zonalarında məişət tullantılarının (əsasən plastik) və sənaye çirkliliyinin qarşısını almaq üçün monitorinqlər aparıb və nəticədə 10 800 nəfər inzibati tənbeh edilib

• Bərabər həyata keçirilən təmizlik aksiyalarında sahilboyundan 360 kq bərk məişət tullantısı və 4 200 m uzunluğunda sintetik tor yığılaraq səlahiyyətli poliqonlara göndərilib.

• Su obyektlərindəki nəzarət əməliyyatları çərçivəsində kodlanmış:

• 133 000 m sintetik balıq ovu toru zərərsizləşdirilib,

• 953 nəfər qanunsuz balıqçılıqla bağlı saxlanıb,

• 326 cinayət işi başlanıb .

• Daxili sərhədlərdəki su hövzələrində, o cümlədən Xəzər dənizində sualtı boru kəmərləri, naqillərin oğurlanmasına qarşı və sənaye balıqçılığı ilə mübarizə tədbirləri keçirilib

Dövlət Ekoloji Təhlükəsizlik Xidmətinin (DETX) Xəzər dənizinin çirklənməsinə qarşı gördüyü tədbirlər, monitorinqlər və ictimai təşəbbüslər

DETX-in ekoloji nəzarət və tullantı ilə mübarizə tədbirləri

1. Plastik tullantıların və dəniz çirkliliyinin azaldılması

• Alternativ qablaşdırma (kağız, tekstil, bioplastika) istehsalının təşviqi və tətbiqi başlanılıb, bu sahədə özəl müəssisələrin sayı artırılıb.

• Qaytarla-reqlamasiya üçün təkrar emal imkanları gücləndirilib; tullantıların təkrar emal potensialı artırılıb və bu məqsədlə yeni emal müəssisələri yaradılıb.

2. Dəniz kənarının təmizlənməsi və ictimai maarifləndirmə

• Beynəlxalq aksiyalarda – “Protect the Caspian Sea” kampaniyası çərçivəsində – 2024-cü ildə 1 500 könüllü participación göstərib və 89 hektar sahədə təxminən 57 ton tullantı toplanıb, Bakı sahilində isə 3 ton tullantı yığılıb.

• UNESCO tərəfindən Xəzər sahillərində yerləşən məktəblər, əyalətlər, ictimai məkanlarda proyektlər çərçivəsində maarifləndirici plakatlar, sosial media yayımı və videolar yayımlanır.

3. Ekoloji monitorinqlər və elmi məlumatların toplanması

• Nazirlik və tərəfdaş qurumlar tərəfindən xüsusi gəmi platformaları ilə ildən dörd dəfə keçirilən monitorinqlər zamanı qazılmış 208 su, zooplankton, bentos və dib çöküntü nümunəsi götürülüb.

• Hidrobioloji tədqiqatlar sayəsində plankton və zoobenton vəziyyəti izlənilir; suyun bioloji və kimyəvi keyfiyyəti haqqında məlumatlar toplanır.

4. Təhsildə təşəbbüslər və gənc nəsildən başlayaraq maarifləndirmə

• Məktəblərdə və ictimai yerlərdə ekokulturun təbliği üçün dərsliklər, bukletlər və elektron materiallar hazırlanmışdır.

• “Be Responsible” və “EUBeachCleanup” kimi tədbirlərdə minlərlə şagird və könüllü iştirak edib.

5. Beynəlxalq əməkdaşlıq və praktik təcrübə mübadiləsi

• Avstriya, Yaponiya, Birləşmiş Krallıq, İsveç, Rumıniya və Latviyadan mütəxəssislərin iştirakı ilə seminar və işçi görüşləri keçirilir.

• G20 səviyyəsində və digər beynəlxalq forumlarda plastik tullantıların qarşısının alınması üzrə milli strategiyalar təqdim edilir.

Daxili İşlər Nazirliyinin Su Nəqliyyatında Polis İdarəsi və Ekologiya Nazirliyi (DETX) birgə həyata keçirdikləri dəniz tullantıları və çirklənmə ilə mübarizə tədbirlərinin statistik göstəriciləri

Təmizlik aksiyaları və ekoloji monitorinqlər

• 2022-ci ilin iyul ayında keçirilən aksiyada Xəzər dənizi və daxili su hövzələrindən 360 kg plastik məişət tullantısı və 4 200 metr sintetik balıq ovu toru yığılmışdır .

• Eyni tədbirlər zamanı qeyri-qanuni istifadədən alınan 133 000 metr ov toru, 953 qanunsuz balıqçı saxlanılmış və 326 cinayət işi başlanılmışdır .

Sanitariya və su keyfiyyətinə dair monitorinqlər (2024)

• Respublika Gigiyena və Epidemiologiya Mərkəzi ilə birgə keçirilən monitorinqlərdə Bakı, Sumqayıt, Lənkəran, Xaçmaz, Astara və Xaçmazda dəniz suyu fiziki-kimyəvi analiz edilərək müəyyən edilmişdir:

• Buzovna, Zumqulba, Mərdəkan, Şüvəlan, Novxanı, Bilgəh, Pirşağı kimi çimərliklər normativlərə uyğun tapılmışdır.

• Şıx, Hövsan, Türkan, Sumqayıt, Nabran, Lənkəran və Astara’sa qədər çimərliklərdə suyun bakterioloji göstəriciləri normadan yuxarı olduğundan istifadəsi vəziyyət qeyri-qənaətbəxş elan edilmişdir .

Bu tədbirlər göstərir ki tullantıların toplanması və təmizlənməsi üzrə konkret işlər görülüb, qanunsuz balıq ovu ilə bağlı ciddi inzibati və cinayət tədbirləri həyata keçirilib, su keyfiyyətinə dair monitorinqlər sistematik aparılır və nəticələr ictimaiyyət üçün açıqlanır.

Tövsiyələr:

• Rəqəmsal və şəffaf illik hesabatlar yayınlanmalı.

• Tullantı nəzarəti və poliqon xaricində təkrar emal imkanları artırılmalı.

• İctimai maarifləndirici kampaniyalar gücləndirilməlidir.

Ayşən Vəli