ABŞ prezidenti özünü iş adamı və geosiyasətçi kimi sübut etdi

ABŞ prezidenti Donald Tramp öz vətəndaşlarını və dünyanı heyrətləndirməkdən heç vaxt əl çəkmir. SİA xarici KİV-ə istinadən xəbər verir ki, Tramp Rusiyaya qarşı kurs dəyişikliyi elan edib. Lakin o, bunu elə etdi ki, bəziləri onu zəifliyinə görə qınayır, bəziləri isə əksinə, qətiyyətinə görə tərifləyir. Prezident demarşının bilavasitə nəticəsi ABŞ Konqresinin Rusiyanın enerji resurslarının ixracı üçün ciddi problemlər vəd edən, artıq razılaşdırılmış qanun layihəsinin qəbulunun payız ayına qədər təxirə salınması oldu. Tramp könüllü və ya qeyri-ixtiyari Rusiya Federasiyası ilə oynayıb, yoxsa Ukraynanın mövqeyini gücləndirib? Bu sualın cavabları fərqlidir. Sadəcə, aydındır ki, Tramp öz ölkəsinin hərbi sənaye kompleksini dəstəkləyib və Aİ-nin hərbi sənaye kompleksini zəiflədib. Kreml ABŞ prezidentinin dediklərini öyrənmək üçün vaxt ayırmaq qərarına gəlib.

Xatırladaq ki, bazar ertəsi Tramp Kiyevə irimiqyaslı silah tədarükünün başlandığını elan edib. Bunu əvvəllər “Rusiya üçün sürpriz” adlandırmışdı. Cozef Baydenin dövründə qəbul edilən oxşar qərarlardan əsas fərq ondan ibarətdir ki, indi Amerika silahları Pentaqonun ehtiyatlarından birbaşa və pulsuz olaraq ayrılmayacaq, ABŞ-ın Avropa NATO müttəfiqləri tərəfindən öz vəsaitləri hesabına alınacaq. Ya onları Ukraynaya verəcəklər (satacaqlar?), ya da ona silahlarını verəcəklər, verilənləri Amerika təchizatı ilə əvəz edəcəklər. Tramp özünü bir daha siyasətçi deyil, bacarıqlı biznesmen kimi göstərdi. O, Kiyevə kömək etdi və Amerika hərbi-sənaye kompleksi ona hörmətlə yanaşdı, mənfəətini artırdı və avropalı silah istehsalçılarının məhsulları bazarını daraltdı. Onu da qeyd edək ki, Tramp artıq bir neçə ildir ki, ABŞ və Aİ arasında ticarət balansının bərabərləşdirilməsi ideyasını müdafiə edir. Ona görə də o, demək olar ki, bütün dünyanı tarif müharibəsi ilə hədələyir. Amerika silahlarının alışını artırmaqla avropalılar Trampın onlara qarşı bəzi iddialarını aradan qaldıracaqlar.

Amerika prezidentinin daha bir təşəbbüsü daha çox suallar doğurdu. O, Ukrayna ilə barışmaq üçün Kremlə 50 gün vaxt verib – əks halda, qadağanedici tariflərin köməyi ilə Tramp bunu elə edəcək ki, heç kim Rusiya neftini almasın. Bu təhlükə hələ heç kəsi qorxutmayıb və yalnız ona gətirib çıxarıb ki, amerikalı senatorlar ikinci dərəcəli sanksiyalar haqqında qanunun qəbulu ilə gözləmək qərarına gəliblər. Senatda respublikaçı çoxluğun lideri Con Tun bunu Trampın “işlərin bir hissəsini özü görməyə” qərar verməsi ilə izah edib.

Qanun layihəsi Rusiyanın enerji resurslarını alan ölkələrdən ABŞ-a idxala tariflərin 500% artırılmasını nəzərdə tutur. Tramp isə tarifləri yalnız 100% artıracağını bildirib. Bu daha realdır. Bununla belə, Tramp Konqresin sanksiyası ilə deyil, öz qərarı ilə tarifləri qaldırmaqla daha böyük məsuliyyət və risk götürür. Çox güman ki, o, Beynəlxalq Fövqəladə İqtisadi Güclər Aktından istifadə etməli olacaq.

ABŞ-da Trampa müdaxilə etmək istəyənlərin olacağı isə artıq onun çıxışına verilən ilk reaksiyadan inandırıcıdır: hətta Respublikaçılar Partiyasında da bundan narazı olanlar var. Prezident onun keçmiş müşaviri Stiv Bannon tərəfindən açıq şəkildə tənqid edilib. Trumpist hərəkatının ən radikal qanadının bu ideoloqu podkastında Trampı Rusiya Federasiyasına deyil, Çinə diqqət yetirmək vədinə xəyanət etməkdə günahlandırdı.

“Silah lobbisi məmnundur: silah istehsalçıları yeni müqavilələr alıblar. Ona görə də çətin ki, partiyada çoxları Ukraynanı təchiz etməyə qarşı olsun. Bu, vəzifələrlə daha mürəkkəbdir: hələlik hamı Trampın nə demək istədiyini anlamağa çalışır”, – amerikalı Pavel Şarikov deyib. Deməli, ola bilsin ki, partiyada hələ də narazılar olacaq.

Bu arada, təbii ki, Trampın növbəsi daha çox solçular, Demokratlar Partiyasından olan opponentlər və demokratlara rəğbət bəsləyən media tərəfindən tənqid olunur. Əsas suallar hərbi əməliyyatların başa çatmasına niyə bu qədər vaxt ayrılmasıdır. “Prezident Tramp faktiki olaraq Vladimir Putinə fövqəladə yaşıl işıq yandırdı: Ukraynadakı amansız yay hücumunu hər hansı bir nəticə ilə üzləşməzdən əvvəl bitirmək üçün 50 gün” deyə, onlar CNN-də qəzəbləndilər. “The Hill”də ordu kəşfiyyatının təqaüdçü polkovniki Conatan Svit və köşə yazarı Mark Tot Trampın qərarını tənqid ediblər. Onlar yazıblar ki, “bazar ertəsi elanı düzgün istiqamətdə atılan addım olsa da, ilk baxışdan bu, daha çox keçmiş prezident Co Baydenin “artıq uğursuzluğa düçar olmuş” Ukraynaya kömək etmək üçün həddən artıq reaktiv və müdafiə strategiyasına bənzəyir.

“Vaşinqton Post” Trampı təhqir edən Amerika mediasının xoru arasında seçilir. Bu, Kiyevə silah tədarükünün təşkili və Rusiyanın enerji resurslarının alıcıları ilə danışıqlara hazırlaşmaq üçün 50 gün vaxt tələb edir. “The Washington Post” yazır ki, payıza qədər Rusiya döyüş meydanında həlledici uğurlar gözləməməlidir, çünki hər iki tərəfdən çoxlu sayda pilotsuz təyyarələr qoşunların genişmiqyaslı hücumunu çox riskli edir. Qəzetin müəllifləri hesab edirlər ki, Ukrayna üçün əsl problem Rusiyanın arxadan hava zərbələridir. Lakin amerikalıların görəcəyi ilk şey onu əlavə hava hücumundan müdafiə sistemləri ilə təmin etmək olacaq. Qəzet belə nəticəyə gəlir ki, Trampın ultimatumu Ukrayna və azadlıq davası üçün yaxşı xəbərdir.

Qeyd edək ki, Ukrayna prezidenti Vladimir Zelenskinin Ağ Ev rəhbərinin çıxışına reaksiyası kifayət qədər təmkinli olub. O, yalnız qeyd edib ki, ölkəsini əlavə hava hücumundan müdafiə sistemləri ilə təmin etmək “istəklərini yüksək qiymətləndirir”. Kreml Trampın çıxışına eyni təmkinlə reaksiya verib. “ABŞ prezidentinin bəyanatları çox ciddidir. Onlarda nə isə şəxsən prezident Putinə ünvanlanıb. Vaşinqtonda deyilənləri təhlil etmək üçün bizə əlbəttə ki, vaxt lazımdır”, – Rusiya prezidentinin mətbuat katibi Dmitri Peskov bildirib.