Yay aylarında isti hava şəraiti və tez xarab olan qidalar səbəbindən bəzi qidaların istehlakı sağlamlıq üçün təhlükəli ola bilər. Xüsusilə qida zəhərlənmələri, mədə-bağırsaq pozuntuları və infeksiyalar bu dövrdə daha çox müşahidə olunur.

SİA mövzu ilə bağlı araşdırma aparıb.

Yayda yeməkdən çəkiniləsi və ya diqqətlə istehlak ediləsi qidalar

Soyuq zəncirə riayət olunmadan satılan ət və süd məhsulları

Açıq havada, soyuducusuz şəraitdə satılan kolbasa, pendir, qaymaq, kərə yağı, toyuq və ət məhsulları tez xarab olur. Bu məhsullarda bakteriyaların çoxalması nəticəsində salmonella, listeria və digər zəhərləyici mikroorqanizmlər yaranır.

Mayonezli salatlar (xüsusilə bayat salatlar)

Mayonez, yüksək temperaturda tez xarab olur və zəhərlənmə riskini artırır. Restoran və ya marketdən alınan hazır salatlar ehtiyatla seçilməlidir.

Çiy və ya az bişmiş ət və balıq (suşi, ət döşəmələri və s.)

Yayda bu məhsullar bakteriyaların çoxalması üçün əlverişli mühit yaradır. Yaxşı bişirilməmiş ət və balıq qida toksinlərinə səbəb ola bilər.

Küçə satıcılarından alınan açıq dondurmalar

Gigiyenik şəraitə əməl olunmadan hazırlanan və saxlanılan dondurmalar bakteriya daşıya bilər. Xüsusilə əl ilə paylanan dondurmalarda yoluxma riski yüksəkdir.

Qızardılmış və çox yağlı yeməklər

Yayda orqanizm susuz qalır və ağır, yağlı yeməklər həzmi çətinləşdirir. Bu tip qidalar ürəkbulanma, halsızlıq və mədə yanmasına səbəb ola bilər.

Köhnə, bayat şirniyyatlar və tortlar

Kremli və süd əsaslı şirniyyatlar soyuducuda saxlanmadıqda tez xarab olur. İstehlakı göbələk və bakterial infeksiyalara səbəb ola bilər.

Qazlı və şəkərli içkilər

Bu içkilər susuzluğu keçici aradan qaldırsa da, orqanizmdən suyun daha tez çıxmasına səbəb olur. Həddindən artıq şəkərli içkilər istidə ürəkbulanma və halsızlıq yarada bilər.

Nə etməli?

– Yeməkləri təmiz və sərin şəraitdə saxlayın.

– Ev şəraitində hazırlanmış, təzə, yüngül yeməklərə üstünlük verin.

– Açıq bazarlardan deyil, etibarlı mənbələrdən ərzaq alın.

– Su qəbulunu artırın və qazsız, şəkərsiz sərinləşdirici içkilər seçin.

Yay aylarında düzgün qidalanma orqanizmin su-duz balansını qorumaq, istilərdən yaranan halsızlıq və susuzluğun qarşısını almaq üçün çox vacibdir. Bu dövrdə yüngül, su və vitaminlərlə zəngin qidalar orqanizmi dəstəkləyir və enerjili qalmağımıza kömək edir.

Aşağıda yayda faydalı olan əsas qida qrupları təqdim olunur:

Yayda faydalı olan qidalar

Təzə tərəvəzlər

Xiyar, pomidor, bibər, göyərti, kahı, kələm – su ilə zəngin, yüngül və antioksidant mənbəyidir. Orqanizmin təmizlənməsinə və həzmin yaxşılaşmasına kömək edir.

Su ilə zəngin meyvələr

Qarpız, yemiş, çiyələk, şaftalı, ərik, üzüm, alça – susuzluğu azaldır, vitamin və minerallarla zəngindir. Qarpız və yemiş xüsusilə orqanizmi sərinlədir, böyrəklərin fəaliyyətini tənzimləyir.

Sərin və yüngül şorbalar

Soyuq ayran aşı, tərəvəzli şorbalar, qazpaço (ispan tərəvəz şorbası) – yayda mədə üçün yüklənmədən qida verir. Eyni zamanda su balansını tənzimləyir.

Süd məhsulları (soyuq və təzə halda)

Ayran, kefir, qatıq – bağırsaq mikroflorasını dəstəkləyir, orqanizmi sərinləşdirir. Yay istilərində həm susuzluğu azaldır, həm də doyumludur.

Yüngül və həzmə asan karbohidratlar

Düyü, bulqur, qarabaşaq kimi taxıllardan hazırlanmış salatlar və ya yüngül yeməklər. Ağır yeməklərlə müqayisədə yay üçün daha uyğundur.

Az yağlı protein mənbələri

Qaynadılmış toyuq, balıq, yumurta, paxlalılar – enerjini təmin edir, lakin ağır hiss etdirmir. Soyuq paxla və noxud salatları da yay üçün idealdır.

Təbii sərinləşdirici içkilər

Limonlu su, nanəli ayran, evdə hazırlanmış kompotlar, meyvə suları (şəkərsiz) – susuzluğu aradan qaldırır və bədəni sərin saxlayır. Şəkərsiz buzlu çaylar və zəncəfilli sular da faydalıdır.

Əlavə tövsiyələr

– Qızartmadan və çox yağlı yeməklərdən uzaq durun.

– Günün ən isti saatlarında (12:00–16:00) yüngül qidalar seçin.

– Qidaların təzə və düzgün saxlanılmasına diqqət edin – tez xarab olan məhsullardan ehtiyatlı olun.

– Bol su için – hər gün ən azı 2–2.5 litr.

Ayşən Vəli