Alimlərin xəbərdarlıqlarına görə, istixana qazları emissiyalarının hazırkı səviyyələri davam edərsə, qlobal istiləşməni 1,5°C səviyyəsində saxlamaq üçün lazım olan karbon büdcəsinin tükənməsinə bəşəriyyətin üç ildən bir qədər çox vaxtı qalıb.

İqlim böhranının sürətlənməsi dəniz səviyyəsinin qalxması, okean temperaturunun yüksəlməsi və rekord qlobal temperaturda özünü göstərir ki, bu da təcili tədbirlərin görülməsinə ehtiyac olduğunu göstərir.

SİA xarici qaynaqlara istinadən xəbər verir ki, Qlobal İqlim Dəyişikliyi Göstəricilərinin son hesabatına görə, 2025-ci ilin əvvəlinə qədər planetin istiləşməni 1,5°C-yə qədər məhdudlaşdırmaq üçün qalan karbon büdcəsi cəmi 130 milyard ton CO₂ olaraq qiymətləndirilir.

Cari emissiya dinamikasında bu hədd cəmi üç ildən sonra tükənəcək və 1,6°C və ya 1,7°C həddi doqquz ildən az müddətdə aşıla bilər.

Lids Universitetindən professor Piers Forster deyir ki, iqlim siyasəti və fəaliyyət tempi artan təsirlərə uyğun gəlmir.

2024-cü ildə tədqiqatçılar hesab edirlər ki, qlobal orta səth temperaturu sənayedən əvvəlki səviyyədən 1,52°C yuxarı olacaq və bu istiləşmənin 1,36°C-si birbaşa insan fəaliyyəti ilə bağlıdır.

Bu əhəmiyyətli artım istixana qazları emissiyalarının görünməmiş səviyyələri ilə bağlıdır.

1,5°C həddinə bir dəfə çatmaq mütləq Paris Sazişinin pozulması demək olmasa da, emissiyaların yanlış istiqamətə getdiyini təsdiqləyir.

Uzunmüddətli dəyişikliklərin təhlili göstərir ki, son on ildə (2015-2024) demək olar ki, bütün istiləşmə insan fəaliyyəti nəticəsində baş verib.

İnsan fəaliyyəti, əsasən qalıq yanacaqların yandırılması və meşələrin məhv edilməsi yolu ilə atmosferə illik təxminən 53 milyard ton CO₂ ekvivalentinin emissiyasına cavabdehdir. Yer sistemində yığılan həddindən artıq istilik iqlimin bütün elementlərində dəyişikliklərə səbəb olur. 2012 və 2024-cü illər arasında qlobal istiləşmənin sürəti 1970 və 1980-ci illərlə müqayisədə demək olar ki, iki dəfə artıb, dəniz səviyyəsinin qalxmasına, okeanların istiləşməsinə, buzlaqların və əbədi donların əriməsinə səbəb olub.

Dünya okeanları bu artıq istiliyin təqribən 91 faizini udur və onların istiləşməsinə, dəniz səviyyəsinin qalxmasına və ekstremal hava hadisələrinin güclənməsinə səbəb olur. 2019-2024-cü illər arasında qlobal orta dəniz səviyyəsi təqribən 26 mm artıb ki, bu da uzunmüddətli göstəricidən iki dəfə çoxdur. Alimlər vurğulayırlar ki, istiləşməni 1,5°C-yə qədər saxlamaq üçün fürsət pəncərəsi sürətlə bağlanır və temperaturun hər kiçik artımı əhəmiyyətlidir ki, bu da daha tez-tez və şiddətli ekstremal hava hadisələrinə gətirib çıxarır.

Əli Babayev