İnsanlar niyə sui-qəsd nəzəriyyəçisi olurlar?

…Amerikalı sosial psixoloq, Kollec Parkdakı Merilend Universitetinin professoru Ari Kruqlanski insanların sui-qəsd nəzəriyyələrinə və radikal ideologiyalara inamına həsr olunmuş araşdırma təqdim edib.

Alim öz tapıntılarını Taylor & Francis (T&F) tərəfindən nəşr olunan “Əhəmiyyət axtarışında” kitabında yazıb.

Jurnalist Dan Ravivlə həmmüəllif olan Kruqlanski onilliklər ərzində aparılmış psixoloji araşdırmaları təhlil ediblər. Müəlliflər belə qənaətə gəliblər ki, qeyri-müəyyənlik şəraitində insanlar mürəkkəb suallara sadə cavablar təklif edən ideyalara qarşı xüsusilə həssas olurlar.

…Adi dayaqlar – maliyyə sabitliyi, təhlükəsizlik, sağlamlıq – süqutu dəstəkləyəndə insan öz əhəmiyyətini bərpa edə biləcək hər hansı ideyadan yapışır.

SİA-nın məlumatına görə, bunu tədqiqatçılar izah ediblər.

Sui-qəsd nəzəriyyələri bu rol üçün idealdır: onlar təkcə dünyanı “yaxşı” və “şər” arasında mübarizə vasitəsilə izah etmir, həm də öz tərəfdarlarını gizli biliyə malik “seçilmişlər” edirlər.

Müəlliflər bir neçə məşhur sui-qəsd nəzəriyyəsini, o cümlədən britaniyalı sui-qəsd nəzəriyyəçisi David Icke-nin dünyanı idarə edən sürünənlər haqqında fikirlərini araşdırıblar.

Psixoloqlar qeyd ediblər ki, bu cür anlayışlara inam təkcə insanlara özünü xüsusi hiss etməyə imkan vermir, həm də düşmənlərə qarşı “ədalətli cəza” almağa ümid verir.

Sosial media əsrində bu mexanizmlər xüsusilə təhlükəli hala gəlib, çünki dağıdıcı ideyalar anında yayıla bilir.

Əli Babayev