Son illərdə qlobal avtomobil bazarında mühüm dəyişikliklər müşahidə olunmaqdadır. Bu dəyişikliklərin əsas istiqamətlərindən biri Çin istehsalı avtomobillərin sürətlə artan rolu ilə bağlıdır. Avtomobil sənayesi ənənəvi olaraq Almaniya, Yaponiya, ABŞ və Cənubi Koreya kimi ölkələrin dominantlığı altında formalaşsa da, hazırda Çin avtomobil istehsalçıları həm daxili bazarda, həm də beynəlxalq miqyasda mühüm oyunçuya çevriliblər.

SİA mövzu ilə bağlı araşdırma aparıb.

Xüsusilə, Çin avtomobillərinin qiymət baxımından daha əlçatan olması, yeni texnologiyalara — xüsusilə də elektrik avtomobillərinə — yönəlməsi, həmçinin dövlət dəstəyi ilə geniş istehsal imkanlarının yaradılması bazardakı rəqabəti kəskin şəkildə artırıb. Bu proses həm inkişaf etmiş, həm də inkişaf etməkdə olan ölkələrdə avtomobil seçiminə birbaşa təsir göstərir.

Azərbaycan da daxil olmaqla bir sıra regionlarda Çin istehsalı avtomobillərə maraq getdikcə artır. Bu marağın formalaşmasında bir neçə amil — qiymət uyğunluğu, ehtiyat hissələrinin əlçatanlığı, yeni texnologiyalara uyğunlaşma və geniş model çeşidi mühüm rol oynayır. Bununla yanaşı, Çin avtomobillərinin bazara təsiri yalnız müsbət deyil; bəzi hallarda keyfiyyət, uzunömürlülük və servis infrastrukturunun yetərsizliyi ilə bağlı müzakirələr də mövcuddur.

Beləliklə, mövzu həm iqtisadi, həm də sosial baxımdan aktualdır və həm istehlakçı davranışlarının dəyişməsini, həm də avtomobil sənayesinin gələcək inkişaf istiqamətlərini anlamaq baxımından əhəmiyyətlidir.

Qlobal avtomobil bazarında mövcud durum

– Avropada avtomobil satışları 2025-ci ilin iyul ayında 5.9% artıb. Marketin dinamikasında almaniya payı önəmlidir. 

– Elektrik avtomobilləri (EV) Avropa avtomobil qeydiyyatlarının 59.8%-ni təşkil edib — ötən ilin 51.1%-inə nisbətən artım var.

– Avtomobil istehsalçıları, xüsusilə Külor nəzarəti ilə bağlı 2035 hədəflərin yenidən qiymətləndirilməsini tələb edir.

Çin avtomobillərinin qlobal bazar rolunun güclənməsi

– Çin avtomobil sənayesi qlobal EV bazarında liderliyə doğru sürətlə irəliləyir. Yeni inkişaf modeli sayəsində istehsalın sürəti iki dəfə artırılıb, 40–50% daha ucuz və 30% maliyyət üstünlüyü təmin edilir  .

– Çin avtomobillərindən ibarət neft enerjili (NEV) istehsal 2025-ci ildə daxili bazarın 67%-ni təşkil edəcək.

– 2025-ci ilin ilk yarısında Çin avtomobil ixracatı 3.083 milyon vahid təşkil edib (illik +10.4%), NEV ixracı isə 75.2% olaraq artım göstərib.

– Çin markalarının Avropa bazarında payı sürətlə artır; may 2025-də 60,000-dən çox satış (yıllık +85%), Avropada 5.4% bazar payı əldə edilib.

– Cənub-Şərqi Asiya, Latın Amerikası kimi bazarlarda Çin avtomobillərinin bazar payı sürətlə yüksəlir. AlixPartners proqnozlarına görə, 2030-cu ildə Cənub-Şərq və Cənub Asiyada 31%, Latın Amerikada 28% EV bazar payı tutacaqlar.

– Çin avtomobil sənayesi həm zəncirvari təchizatda, həm də texnoloji tərəfdən üstünlük təşkil edir – 2024-də dünya avtomobil satışlarının təxminən 30%-i Çində həyata keçirilib, EV satışları isə ABŞ-dan xeyli irəlidə qalıb.

Performance Center Satış sonrası xidmət departamenti rəhbəri Razil Nağıyev: “2000-ci illərdə və daha əvvəl istehsal olunan Çin avtomobilləri əsasən ucuz materiallar, zəif təhlükəsizlik göstəriciləri və aşağı texnologiya ilə tanınırdı. Bu səbəbdən uzun müddət “Çin maşınları keyfiyyətsizdir” imici formalaşdı.

Son 5 ildə Çin avtomobil sənayesi çox sürətlə inkişaf edib. Bir çox Çin markaları texnoloji baxımdan BAİC, BYD, Geely, Changan, Haval, və s. artıq Avropa və ABŞ standartlarına cavab verən hibrid və elektrik modellər istehsal edir. Euro NCAP təhlükəsizlik sınaqlarında bəzi modellər yüksək bal toplayır. Premium seqmentdə artıq dəri salon, müasir multimedia, avtomatik sürücü dəstək sistemləri kimi texnologiyalar tətbiq edilir. Avropa dizaynerləri və mühəndisləri işə götürülüb, nəticədə daha cəlbedici dizaynlar ortaya çıxır. Avropa və Yapon avtomobilləri ilə müqayisədə bəzi Çin modellərinin uzunmüddətli dözümlülüyü ilə hələki bir addım geridə qalmasına baxmayaraq müsbət istiqamətdə günbəgün inkişaf etməkdədir. Hələ bazarda yeni olduqları üçün Çin avtomobillərinin ikinci əl bazarı tam olaraq formalaşmayıb və avtomobillərin sayı artıqca ikinci əl bazarı da paralel olaraq yaranacaq.

Qeyri rəsmi şəkildə gətirilən Çin avtomobillərinin istehsalçı zəmanəti və öhdəliyi olmadığından alıcılarda bəzən sual yaradır amma rəsmi servislərdən alınan avtomobillərdə problemlər demək olar ki, az saydadır, hətta olsa belə rəsmi ditrubutor tərəfindən həll edilir. Ümumi nəticəyə baxsaq, ucuz seqmentdə olan Çin maşınları daha əlçatan qiymətə uyğundur, lakin orta və yüksək seqmentdə baxsaq artıq Avropa və Yapon istehsalçılarına real rəqib olmağa başlayıblar, xüsusilə də elektrik avtomobillərində”.

Konsumer və dünya bazarına təsir: rəqəmsal və qiymət üstünlükləri

– UBER-in rəhbəri Çindəki EV istehsalçılarının (BYD, Geely və b.) Tesla, Ford və digər Qərb markalarını texnoloji yenilikçilik və səmərəli istehsalda qabaqladıqlarını vurğulayıb.

– BYD, Tesla-nı arxada qoyaraq Avropa satışlarında liderlik edir.

– Çin markaları in-car karaokelər kimi innovativ rəqəmsal xüsusiyyətlərlə istehlakçıları cəlb edir.

– Geely öz peyk konstitusiyasını quraraq avtomobil texnologiyasında yeni imkanlar açır – təhlükəsizlik, naviqasiya və müstəqil sürüşə yol açır.

Azərbaycan avtomobil bazarı və Çin idxalının rolu

– 2024-cü ildə Azərbaycana idxal edilən avtomobil sayı 91,838 vahid olub; 4.3% azalmasına baxmayaraq, dəyərdə 9.7% artım qeyd edilib. Hibrid avtomobillərin idxalı 48.2%, EV-lərin isə 6% artıb.

– Yerli istehsal 86.6% artaraq 4,433 avtomobilə çatıb, NAZ-Lifan (Çin-Ərəb layihəsi) və Khazar əsas iştirakçılardır.

– Çin markaları (BYD, Chery, Changan) Bakı və regionlarında satış və servis şəbəkəsini genişləndirir; “Made in China = sərfəli + etibarlı” imici formalaşır.

– Azərbaycan, “Belt and Road” təşəbbüsündən faydalanaraq Çin avtomobil sənayesinin regional mərkəzlərdən biri olaraq formalaşır.

– NAZ-Lifan zavodu 2010-cu ildə Azərbyacan da istehsala başlamışdı; 2022-ci ildə isə ZX Auto-nun elektrik və pikap modellərinin montajı həyata keçirilir.

– Vergi stimulları (VAT-dan azad olunma) Çin avtomobillərinin yerli istehsal dəyərini təxminən 18% azaldır.

Yekun qiymətləndirmə

Qlobal səviyyədə, Çin avtomobil sənayesi sürət, texnologiya, qiymət və rəqəmsal innovasiyalarda qlobal liderə çevrilir.

Elektriklilər sektorunda Çin markaları bazar paylarını sürətlə artıraraq Avropa və Emerjinq bazarlarda ön planda yer tutmağa başlayır.

Azərbaycan bazarında, Çin nəqliyyat vasitələri bu gün həm idxalda, həm də yerli istehsalda əhəmiyyətli yerlər qazanıb. Bu, “Made in China” etimad və sərfəlilik imicini dəstəkləyir və ölkənin avtomobil sənayesinin transformasiyasına təsir edir.

Ayşən Vəli